Wellicht heb je er al vaker over gehoord of het al eens gebruikt; probiotica. Je ziet het liggen in de winkels, het komt voorbij in reclames en je leest erover op internet. Maar wat is probiotica nu eigenlijk, wat doet het voor je darmen en hoe kies je het juiste product met probiotica?
Het prikkelbaredarm syndroom (PDS)
PDS is een van de meest voorkomende complicaties van het maag-darmkanaal.1 Je hebt dan terugkerende buikklachten na de maaltijd. Bij buikklachten spreken we van een opgeblazen gevoel, obstipatie, diarree, gasvorming, buikpijn door krampen en soms ook maagzuur.2 Er zijn verschillende oorzaken van PDS bekend. Gelukkig hebben we al verschillende manieren gevonden om met PDS te om te gaan of te behandelen. Het FODMAP-dieet is er daar één van. Voor meer tips verwijs ik je graag naar de blog van Caroline.
FODMAP’s
FODMAP staat voor Fermenteerbare Oligosachariden, Disacchariden, Monosacchariden en Polyolen. Dit zijn stoffen die onze darmen kunnen prikkelen tot darmbewegingen. Deze stoffen worden niet verteerd, maar gefermenteerd door onze darmbacteriën. Dit is eigenlijk voeding voor onze gezonde darmbacteriën. Stoffen en gassen die door deze fermentatie vrijkomen kunnen zorgen voor de PDS-klachten. Door de FODMAP’s niet meer, of minder te gebruiken, kunnen de klachten afnemen. Dit doen wij in het FODMaP-dieet, die je alleen onder begeleiding van een diëtist mag volgen als je de diagnose hebt.2
Maar… is er nog iets anders dat wij kunnen doen om de darmbacteriën blijer te maken en daarmee onze darmen meer rust te geven? Ik ben op onderzoek uitgegaan en ga je alles vertellen over probiotica en de werking hiervan.
Probiotica
Probiotica zijn levende micro-organismen die vredig met ons samenwonen in onze darmen. Wanneer deze in voldoende mate ingenomen worden én wanneer deze onderhouden worden kan dit een positief effect hebben op de gezondheid van de gastheer (wijzelf dus).3 Er zijn verschillende type darmbacteriën die de zogeheten darmflora in balans houden.
– Symbionten, de soldaten onder de bacteriën, en de
– Pathobionten, de onruststokers onder de bacteriën.
Wanneer de pathobionten de macht in de darmen overnemen kunnen er klachten ontstaan. De disbalans (ook wel dysbiose genoemd) kan gepaard gaan met klachten zoals winderigheid, opgeblazen gevoel, buikpijn, krampen, constipatie, diarree, candida en halitose (slechte adem).4 Er lijkt een associatie te zijn tussen de disbalans en PDS, maar of dit de oorzaak is of een gevolg, dat is nog niet bekend.
In probiotica vinden we symbionten, de soldaten kunnen zorgen dat de balans in de darmen wordt hersteld en daarmee de klachten die je ervaart kunnen verminderen. Omdat die soldaten na een aantal weken het lichaam zullen verlaten is het van belang om probiotica voor een langere tijd in te nemen om een positief effect te creëren.4
Dan nog iets anders…
De zuurtegraad van de darmen hoort tussen de 6,0 en 7,0 te zijn. Een gezonde darmflora houdt dit binnen de goede waarden. Wanneer de zuurtegraad afwijkt kunnen er eveneens klachten ontstaan, omdat een schimmelsoort of de bacterie Clostridium of Pseudomonas dan de overhand kan nemen. Bij dysbiose spreken we van een teveel van een of meerdere van deze soorten met minder gunstige eigenschappen. Deze overgroei gaat ten koste van de goede flora (bijvoorbeeld de Bifido en Lactobacillus). Het in balans houden van de zuurtegraad is daarom van belang.5
De verschillende probiotica stammen
Een darmbacterie kan onderverdeeld worden per geslacht, de soort en de stam. Probiotica supplementen bevaten meestal de volgende twee geslachten: lactobacillen of de bifidobacteriën.4, 6 Om zeker te weten dat een probiotica een goede kwaliteit heeft, moet je controleren of het geslacht, de soort en de stam zijn benoemd op de verpakking. Er zijn probiotiba met een breed spectrum of juist maar met een beperkt aantal stammen. Als dit gezondheidsvoordeel wetenschappelijk onderbouwd is mag de fabrikant een gezondheidsclaim op de verpakking zetten.6 Momenteel zijn er geen claims die gebruikt mogen worden omdat de werking ervan lastig te bewijzen is.
De werking van probiotica
Probiotica bindt zich aan het darmepitheel waarna het zich vermenigvuldigt – als de omstandigheden daar voor die bacterie goed zijn. Daar waar de symbionten zich kunnen uitbreiden, kunnen de pathobionten dit niet. Op deze manier wordt de disbalans in de darmen hersteld. De bacteriën ondersteunen de vertering van voedsel, verbeteren de opname van voedingsstoffen en stimuleren de darmperistaltiek.3 Als die bacteriën hun werk goed doen, kan het zijn dat de klachten die je ervaart verminderen.
Het is vooralsnog onbekend welke specifieke probiotica bacteriën voor specifieke gezondheidsvoordelen zorgen, ondanks duizenden onderzoeken.6 Elk klachtenpatroon, elk lichaam en elke darmflora is anders en dat maakt onderzoek naar de werking van probiotica bij verschillende ziektebeelden, zoals PDS, lastig.3
Ondanks dat er geen bekende bijwerkingen voor het innemen van probiotica bekend zijn, weten we wel dat de darmen flink aan het werk worden gezet. Dat betekent dat je na de inname last kan krijgen van krampen. De klachten zouden na een aantal dagen moeten verdwijnen.4
Probiotica en het FODMaP-dieet
In 2017 is er in het Verenigd Koninkrijk onderzoek gedaan naar probiotica (met de bifidobacterie) en het FODMaP-dieet, waaraan 104 patiënten met PDS aan hebben meegedaan. De patiënten werden opgedeeld in vier groepen.
Groep 1 volgt een schijndieet, maar krijgt probiotica toegediend.
Groep 2 volgt een schijndieet en krijgt een probiotica placebo toegediend.
Groep 3 volgt het FODMaP-dieet en krijgt een probiotica placebo toegediend.
Groep 4 volgt het FODMaP-dieet en krijgt probiotica toegediend.
Deze patiënten werden gedurende een periode van vier weken gevolgd. Groep 4 gaf aan dat de klachten die zij ervaarden verminderden.7 Het is vooralsnog onbekend of de vermindering van klachten te wijten is aan de probiotica, het FODMaP-dieet of een specifieke FODMaP die niet meer is gebruikt tijdens het dieet. Wel kon er aangetoond worden dat de bifidobacteriën in de ontlasting aanzienlijk waren toegenomen, waardoor de darmflora beter in balans was. Dit onderzoek kun je uitgebreid lezen door op de link te klikken in de bronvermelding.8
Voor in de praktijk is het lastig om te achterhalen wat de klachtenvermindering heeft gegeven als je twee behandelingen tegelijkertijd volgt. In het beste geval ben je van al je klachten af… maar komt dat door het herstel van de darmflora of door de eliminatie van potentiële prikkels? Eigenlijk zou je moeten kiezen of je eerst het fodmapdieet volgt of eerst probiotica wilt nemen.
In Zwitserland is er in 2021 een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek werden patiënten met PDS gevolgd waarbij er met name sprake was van diarree klachten. De groep werd 8 weken lang gevolgd. Een deel van de groep een mengsel van Lactobacillus-, Bifidobacterium- en Streptococcus thermophilus-stammen toegediend, terwijl de andere groep een placebo toegediend kreeg. De probiotica-groep gaf aan het einde van de periode aan dat de klachten die zij ervaarde aanzienlijk verminderden. De klachten van pijn namen af en daarmee verbeterde de kwaliteit van leven. Bijwerkingen van beide groepen waren vergelijkbaar. De conclusie van het onderzoek is dat het mengsel van probiotica stammen goed werd ontvangen door de testgroep en dus bij kan dragen aan het verminderen van PDS gerelateerde klachten.9
Waar vind ik probiotica?
Probiotica is te vinden in natuurlijke en gefermenteerde producten, zoals kefir (lactosevrij), kombucha, tempeh, kimchi en zuurkool. Niet al deze producten zijn FODMaP-vrij en het is dus belangrijk om dit in de gaten te houden als je probiotica vanuit natuurlijke voedingsmiddelen wilt verkrijgen en het FODMaP dieet volgt.
Daarnaast is probiotica als supplement vaak te vinden in natuurwinkels en vitaminespeciaalzaken in de vorm van capsules, druppels en poeders. Natuurlijk is het afhankelijk van jouw klachtenpatroon en darmflora welke probiotica het best bij jou past. Dit is heel persoonlijk.
Conclusie
Het lijkt erop dat de werking van de verschillende bacteriën in probiotica een positief effect kunnen hebben op de darmen. Zo wordt probiotica geassocieerd met het verlichten van PDS klachten, zoals diarree, obstipatie en buikkrampen en het helpt bij het immuunsysteem. Omdat ieder lichaam verschillend is, is er meer onderzoek nodig naar de typen bacteriën in probiotica en de werkzaamheid ervan.
Hoewel uit het onderzoek in het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland positieve resultaten laten, en dat het FODMaP dieet een klachtenverlichting kan geven, adviseren wij dit altijd in combinatie met gezonde voeding en voldoende beweging toe te passen.
Het type probiotica dat je nodig hebt om van je klachten af te komen verschilt per persoon, afhankelijk van jouw darmflora, eerder ingenomen antibiotica en je voeding. Om zeker te weten of je de juiste probioticum inneemt, kun je om die reden een darmflora onderzoek laten doen bij de huisarts. Neem contact op met je huisarts voor meer informatie.
Geschreven door Lisa Vermond
Bronnen:
1. Whitney, E., & Rolfes, S. R. (2020). Understanding Nutrition.
2. Stegeman, N. E. (2020). Voeding bij gezondheid en ziekte: handboek voor de gezondheidszorg.
3. Maag Lever Darm Stichting. (2020, 25 september). Probiotica – Maag Lever Darm Stichting. https://www.mlds.nl/gezonde-buik/probiotica/
4. Internetbureau Bestebroer. (z.d.). Probiotica | Stichting OrthoKennis. https://www.orthokennis.nl/nutrienten/probiotica#:~:text=Een%20vijftal%20belangrijke%20probiotische%20stammen,14%20(RC%2D14).
5. natuurdietisten.nl. (2020, 27 januari). Darmflora – natuurdietisten.nl.
6. Verschillende soorten probiotica. (z.d.). https://www.darmgezondheid.nl. Geraadpleegd op 23 maart 2023, van https://www.darmgezondheid.nl/voeding-en-leefstijl/probiotica/verschillende-soorten-probiotica/
7. Winclove Wetenschap | BH Workspace. (z.d.). https://www.winclovewetenschap.nl/thema-post/probiotica-het-patientenperspectief
8. Staudacher, H. M., Lomer, M., Farquharson, F. M., Louis, P., Fava, F., Franciosi, E., Scholz, M., Tuohy, K., Lindsay, J. O., Irving, P. M., & Whelan, K. (2017). A Diet Low in FODMAPs Reduces Symptoms in Patients With Irritable Bowel Syndrome and A Probiotic Restores Bifidobacterium Species: A Randomized Controlled Trial. Gastroenterology, 153(4), 936–947. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2017.06.010
9. Skrzydło-Radomańska B, Prozorow-Król B, Cichoż-Lach H, Majsiak E, Bierła JB, Kanarek E, Sowińska A, Cukrowska B. (2021, 26 februari) The Effectiveness and Safety of Multi-Strain Probiotic Preparation in Patients with Diarrhea-Predominant Irritable Bowel Syndrome: A Randomized Controlled Study.
