Prikkelbaar darm syndroom

Prikkelbaar darm syndroom (PDS) is de meest voorkomende chronische darmstoornis. PDS staat ook wel bekend als spastische dikke darm. Deze laatste omschrijving daarentegen is niet geheel juist omdat de klachten zich vaak niet tot de dikke darm beperken. Vaak uitten de klachten zich ook in de maag en de dunne darm. Veel koolhydraten (zoals FODMAP’s) worden slecht verteerd en niet geabsorbeerd in de dunne darm. Onoplosbare vezels kunnen niet gefermenteerd worden door bacteriën in de darm, terwijl oplosbare vezels wel worden gefermenteerd door de darmbacteriën. Sommige enkelvoudige suikers (monosachariden), oligosachariden (korte keten suikers) en suikeralcoholen zijn ook onverteerbaar en/of kunnen niet geabsorbeerd worden door de darm, maar worden afgebroken door de darmbacteriën tot gassen. Om minder gassen in de darm te krijgen is het advies om minder specifieke koolhydraten te eten (zie informatie FODMAP dieet)

Wil je gratis vragen aan onze gespecialiseerde fodmap dietist stellen en leuke recepten en tips van mede-fodmappers schrijf je dan in voor onze facebook groep de Fodmap Club! Schrijf je in via de knop hieronder!

Capelle aan den IJssel Floris Burgwal 194

Buikpijn intolerantie darmklachten

Ontstaan van PDS

Hoe PDS ontstaat is nog steeds niet geheel duidelijk. Voor de klachten zijn meerdere verklaringen mogelijk.

– PDS heeft waarschijnlijk te maken met de samenwerking tussen de darmen en de hersenen. Hierbij lijkt het alsof bij PDS de darmen en de hersenen meer alert zijn voor bewegingen in de darm.
– Door de extra gevoeligheid zijn er meer kneed- en knijpbewegingen in de darmen dan mensen zonder PDS. Bij kramp kan dit pijnlijker aanvoelen dan normaal.
– Bij een darminfectie reageren de darmen extra sterk op prikkels, met name door een spontaan hevig samenknijpen van de darmen. Een darminfectie kan ervoor zorgen dat de darmen gevoeliger blijven. Het kan dus zijn dat je nooit eerder last had van gevoelige darmen maar door een buikgriep of een andere infectie toch last kan krijgen van PDS.


– Bij PDS zijn de darmbewegingen onregelmatig en zeer wisselend. Hierdoor verandert de doorstroomsnelheid in de darmen. De inhoud van de darmen kan hierdoor stilstaan wat obstipatie (verstopping) veroorzaakt of stroomt te snel door wat diarree veroorzaakt.
– Verschillende emoties kunnen ook een sterke reactie in de darmen veroorzaken. Vaak zijn dat stress, spanningen, angst, opwinding, enthousiasme en verdriet. Deze kunnen de klachten uitlokken of zelfs verergeren.

Klachten

De klachten bij PDS kunnen heel wisselend voorkomen en komen niet bij iedereen even vaak voor of soms zelfs helemaal niet. Hieronder vindt u een overzicht van de verschillende klachten die kunnen voorkomen bij PDS:

  • Vermoeidheid;
  • Misselijkheid;
  • Winderigheid of opgeblazen gevoel;
  • Diarree en/of obstipatie
  • Darmkrampen/buikpijn;
  • Een gespannen gevoel in de buik;
  • Verergering of juist vermindering van de klachten na het eten;
  • Verergering of vermindering van de klachten nadat u ontlasting heeft gehad;
  • Slijmerige ontlasting;
  • Een naar gevoel of pijn in de maag en/of slokdarm;
  • Pijn of een vervelend gevoel bij het plassen;
  • Rugpijn, Spier- en gewrichtsklachten;

Diagnose

Diagnose door de Rome IV-criteria:
De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er geen goede verklaring voor de symptomen is te vinden ook niet na bloedonderzoek. De diagnose PDS wordt gesteld indien:

  • De symptomen moeten in ieder geval al langer dan 6 maanden bestaan
  • Gemiddeld minstens 1 dag per week in de afgelopen 3 maanden buikpijn hebben
  • Tenminste 2 van de volgende 3 symptomen hebben:
    1. De buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting
    2. Een verandering van de frequentie van de stoelgang: meerdere keren per dag ontlasting, in de vorm van diarree of obstipatie
    3. De vorm van de stoelgang is veranderd: te hard of te waterig.

Symptomen die de diagnose versterken zijn:

  • Abnormale ontlasting (alles dat afwijkt van een stevige bruine ontlasting) Slijm bij de ontlasting
  • Opgeblazen gevoel/opgezette buik
  • De symptomen worden erger na de maaltijd
  • Brandend maagzuur
  • Hoofdpijn
  • Fibromyalgie
  • Problemen met de blaas
  • Pijn bij het vrijen

Deze symptomen op zichzelf zijn echter geen geschikte manier om de diagnose PDS te stellen en zeker niet iedereen heeft er last van.

Voeding tegen klachten

Leven met PDS en hierbij een aangepaste voeding gebruiken is goed te bereiken met een aantal tips. Nadat u meer ervaring heeft opgedaan in het volgen van alle adviezen en tips zal een klachtenvrije voeding volhouden u gemakkelijker afgaan.

Voedingsmiddelen die klachten zoals winderigheid kunnen veroorzaken zijn belangrijk om te vermijden. Deze worden vaak veroorzaakt door groente en fruit soorten. Om toch voldoende oplosbare voedingsvezels binnen te krijgen wordt het aangeraden om genoeg groente en fruit te blijven eten die wel geschikt zijn bij PDS. Dit is niet alleen gezond, maar ook belangrijk voor een optimale werking van de maag en darmen. Voorbeelden van voedingsmiddelen die klachten kunnen geven, doordat ze winderigheid kunnen bevorderen zijn:

  • Koolsoorten (uitgezonderd broccoli);
  • Prei, ui en paprika;
  • Peulvruchten (zoals linzen, bruine bonen, witte bonen en kapucijners);
  • Onrijp fruit;
  • Koolzuurhoudende dranken;
  • Bier;
  • Versgebakken brood;
  • Grof volkorenbrood;
  • Koffie;
  • Chocolade;
  • Vet gebak;
  • Suikerrijke producten;
  • Kunstmatige zoetstoffen en suikervervangers zoals sorbitol en xylitol;
Extra tips

Overige voedingstips

  • Overmatig gebruik van koffie, koolzuurhoudende dranken en alcoholische dranken kunnen de klachten van PDS verergeren;
  • Vermijd fast food;
  • Drink geen water tijdens een maaltijd;
  • Eet niet te heet en niet te koud;
  • Gebruik niet meer dan 80 gram vet per dag;
  • Stop met roken gezien nicotine een PDS-trigger is;
  • Vermijd sterk gekruid eten;
  • Eet vijf kleine maaltijden per dag in plaats van 3 grote;
  • Eet langzaam, kauw goed en gebruik maaltijden in een rustige, ontspannen omgeving, dus niet staand aan de keukentafel of achter een bureau;
gluten coeliakie glutenintolerantie

Fybromyalgie en PDS

Fybromyalgie lijkt in connectie te staan met het prikkelbaar darm syndroom (PDS). Veel mensen die lijden aan fybromyalgie hebben ook PDS. Dit is niet andersom het geval. 

Symptomen van fybromyalgie zijn over het algemeen: chronische pijn in de spieren en het bindweefsel, hoofdpijn, depressies, slaapproblemen, angsten, vermoeidheid en dus ook darmklachten. 

Door de darmklachten goed te behandelen nemen deze klachten af en worden de klachten van fibromyalgie draagbaarder.

FODMAP dieet

Wat betekent FODMAP
FODMAP is een acroniem voor:
Fermentabele
Oligo-,
Di-,
Monosachariden
and
Polyolen.

FODMAP’s zijn koolhydraten die in veel natuurlijke en bewerkte producten voorkomen. Deze koolhydraten zijn, lactose, fructose, fructanen, galactanen en suikeralcoholen(polyolen).

Het FODMAP-dieet kan gebruikt worden bij het verminderen van de klachten bij patiënten met PDS. Als je dit dieet goed volgt dan zullen de klachten meestal na 2-3 weken al flink verminderen. Overleg altijd met een diëtist of het volgen van het FODMAP-dieet de beste behandeling is voor jouw specifieke situatie.

Wat doen FODMAPS?
Door slechte opname, te snelle fermentatie en de eigenschap om veel water op te nemen veroorzaken de FODMAP’s verschillende klachten waar mensen met PDS veelal mee kampen. Voorbeelden van klachten zijn: verhoogde hoeveelheid water en gas in het maagdarmkanaal wat leidt tot een opgeblazen gevoel, winderigheid en veranderingen in de darmbewegingen wat: of diarree of obstipatie veroorzaakt. Door het FODMAP-dieet te volgen heeft 3 op de 4 (75%) mensen met darmklachten minder vaak een opgeblazen gevoel, winderigheid of pijn. Hieronder een overzicht en uitleg van alle verschillende FODMAP’s. Een compleet overzicht van alle fodmap’s zijn onder gratis downloads terug te vinden. 

Lactose en Fructose

Lactose
Lactose is een koolhydraat (melksuiker) dat van nature voorkomt in alle dierlijke melk en melkproducten. Moedermelk bevat lactose in een kleine hoeveelheid. Daarnaast zit lactose in producten waar melk in wordt verwerkt zoals brood, koekjes, gebak, margarinesoorten, sauzen, soepen en als hulpstof in bijvoorbeeld sommige medicijnen. Lactose wordt in het lichaam verwerkt met behulp van lactase. Lactase ‘knipt’ als het ware de grote lactosedeeltjes uit de voeding in kleinere deeltjes, waardoor ons lichaam het kan verteren. Wanneer lactose niet goed wordt verteerd veroorzaakt dit een opgeblazen gevoel, pijn, gasvorming en diarree. Deze klachten uitten zich vaak 30 minuten tot 2 uur na consumptie van melk of een melkproduct.

Lactose komt vooral voor in onder andere de volgende melkproducten:

  • Melk en karnemelk;
  • Chocolademelk, yoghurtdrink en fruitzuiveldranken zoals Rivella en Taksi;
  • Geitenmelk, schapenmelk, paardenmelk en ezelinnenmelk;
  • Zachte geiten- en schapenkaas;
  • Smeltkaas, smeerkaas, buitenlandse kaas, verse kaas en Hüttenkäse;
  • Yoghurt, kwark en kefir, vla, pap, pudding en mousse;
  • Slagroom, zure room en crème fraîche;

Melksuiker komt ook voor in producten waarin melk, melkpoeder of bepaalde bestanddelen uit melk zijn verwerkt. Dit staat vermeld bij de ingrediënten op de verpakking. In Nederlandse harde kaas, zoals Goudse kaas, zit geen lactose. Dit komt doordat de lactose tijdens de rijping van de kaas volledig wordt afgebroken.

Fructose
Mensen hebben geen enzymen om de bovengenoemde koolhydraten af te breken. Fructose is een koolhydraat dat te vinden is in fruit, honing, siroop en agave siroop. Bij PDS hoeven daarentegen niet alle producten met fructose gelimiteerd te worden. De vertering van fructose is afhankelijk van een ander koolhydraat: glucose. Hierbij geldt dat als er evenveel glucose als fructose in een product zit deze vaak wel goed worden opgenomen. Als een product heel veel fructose maar weinig glucose bevat zoals: appels, peren en mango’s dan is dit vaak een trigger voor maag-darmklachten.

Fructanen, Galactanen en Polyolen

Fructanen
Fructanen zijn koolhydraten die in het menselijke maagdarm kanaal niet kunnen worden verteerd. Dit omdat de darm een enzym mist dat de verbinding in een fructaan niet kan verbreken. Daarom kunnen fructanen bijdragen aan een opgeblazen gevoel, gasvorming, en pijn. De grootste leverancier van fructanen is bij de meeste mensen tarwe. Beperk daarom tarwe(producten), uien en knoflook samen met andere groenten hoog in fructanen om klachten te voorkomen.

Galactanen
Galactanen zijn koolhydraten die om dezelfde reden als fructanen niet verteerd worden, de darm heeft het enzym niet dat nodig is voor het afbreken van galactanen. Het gevolg hiervan is dat galactanen bijdragen aan gasvorming en maagdarm klachten. Beperk hiervoor het gebruik van bonen en linzen.

Polyolen
Polyolen staan ook bekend als suikeralcoholen. Ze komen van nature in sommige groenten en fruit voor en worden toegevoegd als zoetstof aan suikervrije kauwgom, pepermuntjes, hoestbonbons, en medicijnen. Suikeralcoholen hebben verschillende effecten op de darmen. Beperk in uw voeding suikeralcoholen, sorbitol, xylitol, mannitol en maltitol.

Alle bovenstaande voedingstips zijn in samenhang met de weekmenu’s die je onder downloads terug kan vinden. De weekmenu’s kunnen het volgen van het FODMAP-dieet makkelijker maken. In de weekmenu’s zitten complete dagmenu’s voor 4 weken lang, en veel recepten waarmee u gemakkelijk en zonder al te veel nadenken het FODMAP-dieet kan volgen.

Eliminatie Fase

Het doel van het FODMAP-dieet is erachter te komen welke producten te verdragen zijn zonder klachten te veroorzaken. Binnen een week na start van het eliminatiedieet zou er al klachtenvermindering moeten zijn.

Het eliminatiedieet houdt in dat er minimaal 4-6 weken voeding hoog in FODMAP’s uit de voeding weggelaten wordt, en daarna stap voor stap bepaalde voedingsmiddelen systematisch weer toe te voegen. Door het bijhouden van een klachtendagboek kan je goed bijhouden welke voedingsmiddelen klachten veroorzaken. Om makkelijker 4-6 weken lang geen FODMAP’s te gebruiken kunnen de weekmenu’s hierbij helpen.

Lees onderstaande punten goed door voordat je begint aan het FODMAP-eliminatiedieet:
1. Breng eerst een bezoek aan de huisarts. Wees ervan overtuigd dat er geen andere onderliggende ziekte is die darmklachten veroorzaakt. Verander verder je leefstijl niet en blijf je medicijnen gewoon gebruiken. Neem tijdens het eliminatiedieet alleen niet zomaar een multivitaminen preparaat en blijf goed en gevarieerd eten.


2. Houd de klachten minimaal een week bij voordat je aan het dieet begint. Dit is heel belangrijk. Als je je eenmaal langzaam beter gaat voelen, weet je vaak niet meer hoe het precies was voordat je begon. Hou in een dagboek de stoelgang (diarree, obstipatie), winderigheid, opgeblazen gevoel, pijn of andere klachten bij. 


3. Plan het dieet en ga boodschappen doen. Leer etiketten goed te lezen. Koop alleen voedingsmiddelen die laag in FODMAP’s zijn. Hou je goed aan de lijstjes. Maak tijdens het eliminatiedieet zo min mogelijk fouten en zeker geen uitzonderingen. Als je hulp nodig hebt bij een weekmenu, hoeveel calorieën e.d. u nodig heeft, vraag ons dan om extra hulp.

Na deze 4-6 weken zul je je langzaam weer een aantal voedingsmiddelen gaan introduceren in je voeding.

Introductie Fase

 Na de eerste 4 weken is het de bedoeling dat je 3 dagen een product introduceert en dan 1 pauze dag houdt voor dat je aan het volgende product begint. Bij het ontstaan van klachten moet je stoppen met het gebruik van dit product en het 2 weken later nogmaals proberen. Heb je nu weer klachten dan laat je dit product weg uit je dieet. Heb je geen klachten dan kun je dit product blijven gebruiken. Deze introducties kun je blijven doen tot je alle producten hebt geïntroduceerd die je ’mist’ in je voeding. In de ‘pauze’ dagen kun je gewoon het FODMAP vrije dieet blijven volgen en kun je de geïntroduceerde producten die je voorheen heeft geprobeerd en geen klachten geven gewoon blijven gebruiken. De volgorde waarin je FODMAP’s introduceert zijn: polyolen, lactose, fructose, fructanen, galactanen. In principe mag er naar voorkeur afgeweken worden van deze volgorde, ook indien niet alle fodmap’s getest hoeven worden.

Eliminatie dieet niet goed verlopen
Als je je na 4 weken niet beter voelt is het verstandig elke dag precies op te schrijven wat je eet en dit door de diëtist na te laten kijken of er toch geen verborgen FODMAP’s in de voeding zitten. Als er géén FODMAPS in je dieet zitten kun je het eliminatiedieet nog 2 weken volgen. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat het misschien niet ging zoals je verwacht had door stress of een ziekte o.i.d. Mochten de klachten na 4-6 weken nog altijd niet verdwenen zijn dan moet er gekeken worden naar een andere behandeling.

Start van introductiefase
Wanneer u minder klachten hebt kunt u gaan starten met de introductiefase. Zijn er nog teveel klachten wacht dan nog even met introduceren tot deze minder zijn geworden. Als u nu wel zou gaan introduceren weet u niet of uw klachten worden veroorzaakt door de producten die u aan het testen bent of dat het uw ‘gewone’ klachten zijn.

Klachten?
Als u zich niet lekker voelt na introductie van een bepaalde FODMAP, dan moet u met deze introductie stoppen. U start dan niet direct met een volgende introductie maar zorg dan dat u weer klachtenvrij bent voor u een volgend product gaat introduceren.

De spelregels voor introductie in het kort (de diëtist maakt een introductielijstje)

Dag 1   Kleine hoeveelheid te testen product op 1 eetmoment
Dag 2   iets grotere hoeveelheid te testen product op 1 eetmoment
Dag 3   grootste hoeveelheid te testen product op 1 eetmoment
Dag 4   stoppen met introductie en weer verder met 100 % FODMAP vrij.
Dag 5   nieuw product uit dezelfde groep, zelfde roulatie
Dag 6   etc. etc.